مشاوره در مورد سابقه سرطان

سرطان ارثی

سرطان ارثی که با  نام سرطان خانوادگی نیز معروف است زمانی رخ می دهد که جهش ژنتیکی از طرف پدر و یا مادر و یا هر دوی آنها در کودک اتفاق افتاده باشد و کودک با آن جهش متولد گردد.

کودک دارای این جهش بیشتر از دیگران مستعد مبتلا شدن به سرطان است.

حدود ۵ تا ۲۰ درصد از افراد مبتلا به سرطان ارثی هستند.

برای مشخص شدن ارثی بودن سرطان به نشانه های زیر توجه کنید:

• اگر چند نفر از خویشاوندان والدین به سرطان مبتلا شده باشند مخصوصا زمانی که این سرطان در سنین پایین در آنها بروز پیدا کرده باشد.
• اگر شخصی در خانواده دارای چند تومور باشد و این تومور ها یک اندام را درگیر کرده باشند.

سابقه خانوادگی سرطان

دریافت کردن اطلاعات در رابطه با سابقه ابتلا به سرطان در موارد زیر به پزشک متخصص کمک می کند:

• پزشک از طریق این اطلاعات در مورد نیاز فرد به مشاوره ژنتیکی تصمیم گیری می کند.
• پزشک با توجه به اطلاعات، حتی اگر نیاز به آزمایش ژنتیک نباشد، مشخص می کند که آیا نیاز به پیگیری بیشتر در مقایسه با افراد مبتلا به سرطان غیر ارثی هست یا خیر.

اطلاعاتی که پزشک از بستگان درجه یک و دو خانواده می خواهد عبارتند از:

• نوع سرطان هایی که به آنها مبتلا بوده اند.
• سنی که سرطان در آنها تشخیص داده شده است.
• آیا سرطان از سمت پدری بوده است و یا مادری؟
• قومیت چگونه است زیرا بعضی قوم ها بیشتر از دیگر قوم ها به سرطان مبتلا میشوند
• نتایجی که از آزمایش های ژنتیکی در رابطه با سرطان در گذشته دریافت کرده اند چه بوده است.

بهتر است سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان را بلافاصله با تشخیص دادن سرطان و قبل از شروع کردن درمان به پزشکان متخصصی همانند دکتر ملیحه عرب ارائه دهید و همچنین هر تغییری که در سابقه خانوادگی پیش می آید و اطلاعات جدید باید سریعا در اختیار پزشک قرار گیرد.

چه زمانی انجام مشاوره ژنتیک سرطان ضروری است؟

در صورت وجود موارد زیر بهتر است مشاوره ژنتیک سرطان را انجام دهید:

• اگر در گذشته به یکی از انواع سرطان مبتلا بوده اید و یا اینکه در حال حاضر به آن مبتلا هستید‌.
• اگر به صورت همزمان درگیر دو و یا چند سرطان بوده اید.
• اگر یکی از اعضای خانواده و یا چند نفر از آنها به سرطان مبتلا بوده اند.

در این موارد باید فرد تحت مشاوره ژنتیک سرطان قرار بگیرد.

 چه سرطان هایی با سابقه خانوادگی در ارتباط هستند؟

از جمله سرطان هایی که بیشتر از دیگر سرطان ها با سابقه خانوادگی در ارتباط هستند، می توان موارد زیر را بیان نمود:

• سرطان سینه
• سرطان پروستات
• سرطان تخمدان
• سرطان روده بزرگ
• سرطان غدد درون ریز

کشور های بسیاری دارای درمانگاه های سرطان فامیلی هستند که خدماتی در زمینه مشاوره ژنتیک به فرد مبتلا و یا خانواده وی در مورد سرطان ارائه می نمایند.

گاهی اوقات مادری که به سرطان سینه مبتلا است نگران ابتلای فرزند دختر خود در آینده به این سرطان است.

این مادران با مراجعه به این مراکز و انجام مشاوره ژنتیک می توانند کمی از بار نگرانی خود را کم کنند یا اقدامات لازم همچون جراحی سرطان زنان را انجام دهند.

وجود سرطان از نوع ارثی چگونه تشخیص داده میشود؟

با انجام دادن آزمایش ژنتیک و بررسی ژن ها و کروموزوم ها می توان ابتلا به بعضی سرطان های ارثی را مشخص کرد.

انجام آزمایش ژنتیک سرطان در موارد زیر کمک کننده است:

• در رابطه با پیش بینی ابتلای فرد به سرطان مفید است.
• باعث مشخص شدن بیماری ژنتیک می گردد.
• مشخص می کند که چه کسانی حاملین این بیماری هستند زیرا ممکن است فرد به این بیماری مبتلا نباشد ولی ژن آن را در خود داشته باشد.
• باعث مشخص شدن سیر احتمالی بیماری می گردد.

برای انجام دادن آزمایش ژنتیک از خون و یا بافت دارای مواد ژنتیکی، نمونه برداری انجام می‌شود و معمولا برای بیماری هایی چون سرطان سینه، سرطان تخمدان، سرطان روده بزرگ، سرطان تیروئید و … مورد استفاده قرار می گیرد.

مراحل انجام مشاوره ژنتیک در مورد سابقه سرطان در خانواده

هر مشاوره ژنتیک نیاز به ۱ تا ۳ جلسه ۴۵ دقیقه ای دارد و طی مراحل زیر انجام میشود:

ابتدا شجره نامه ترسیم میشود.

پزشک با توجه به وضعیت بیماری سرطان در اعضای خانواده شجره نامه را ترسیم می کند.

در این شجره نامه مشخص می شود کدام یک از اعضای خانواده به سرطان مبتلا می باشد و نوع سرطان، سن ابتلا، زنده ماندن و یا مردن فرد مبتلا و الگوی انتقال یافتن بیماری به صورت ژنتیکی مشخص می گردد.

مقدار احتمال ناقل بودن فرد را مشخص می کند.

با توجه به شجره نامه ای که ترسیم شده است پزشک در مورد احتمال ارثی بودن سرطان و درصد احتمال، ناقل بودن اعضا را مشخص می کند.

برای انجام آزمایش ژنتیک توصیه های لازم صورت می گیرد.

با توجه به تحقیقات انجام شده و محاسبات صورت گرفته به وسیله شجره نامه طراحی شده، اگر احتمال ناقل بودن فرد از ۱۰ درصد بیشتر باشد پزشک انجام آزمایش ژنتیک را برای فرد تجویز می‌ کند.

این آزمایش با دریافت ۱۰ سی سی خون از فرد مبتلا به سرطان در فامیل انجام می گیرد. اگر نتیجه حاصله منفی باشد یعنی ژن سرطان در این خانواده وجود ندارد و نیاز به کنترل دیگر اعضا نیست زیرا اعضا خانواده ناقل این جهش نیستند.

در صورت مثبت بودن نتیجه آزمایش باید تمام اعضای خانواده از لحاظ ناقل بودن و یا نبودن به وسیله آزمایش خون مورد بررسی قرار گیرند تا مشخص شود آیا والدین این ژن را به آنها منتقل کرده اند و یا خیر.

در صورت ناقل بودن توصیه های لازم صورت می گیرد.

اگر نتیجه آزمایش مثبت بوده و فرد ناقل باشد باید توصیه های لازم در مورد پیشگیری از ابتلا به سرطان به فرد ناقل انجام شود و با توجه به تصمیمی که فرد می‌گیرد اقدامات بعدی برای وی صورت گیرد.

آیا خانواده شما دارای سابقه ابتلا به سرطان است؟

اگر سابقه ابتلا به سرطان از جمله سرطان سینه و تخمدان  در خانواده شما وجود دارد بهتر است هر چه زودتر به متخصص زنان مراجعه کنید تا احتمال خانوادگی ابتلا به سرطان و افرادی که مبتلا شده اند تحت ارزیابی قرار بگیرید.

اگر خطر ابتلا به سرطان در شما وجود داشته باشد از شما درخواست انجام آزمایش ژنتیک را می کنند.

اگر با انجام آزمایش جهش ژنتیکی مورد تایید باشد و ریسک ابتلا به سرطان در شما مشخص شود پزشک از شما می خواهد که به صورت منظم تحت غربالگری سرطان از جمله در مورد سرطان سینه قرار بگیرید تا ریسک ابتلا را در خود کاهش دهید و یا اقدامات پیشگیرانه از جمله تخمدان برداری دو طرفه در سن مناسب و در مواردی برداشت رحم در سن مناسب برای شما انجام شود.