نارسایی تخمدان چیست؟

زمانی که تخمدان ها به خوبی کار نکنند و عملکرد لازم خود را از دست بدهند به اصطلاح می گویند نارسایی تخمدان رخ داده است.

تخمدان ‌ها در دو طرف رحم قرار دارند که به صورت دو غده کوچک هستند و وظیفه آزاد کردن تخمک در طول چرخه تخمک گذاری را بر عهده دارند.

زمانی که فردی به نارسایی تخمدان مبتلا می‌شود، تخمدان‌ های وی هورمون استروژن را به خوبی تولید نمی کنند و نمی توانند به صورت منظم تخمک آزاد کنند، این خود باعث میشود که پریود های نامنظم برای فرد ایجاد شود و حتی گاهی از مواقع باعث ناباروری در فرد می گردد.

کم شدن مقدار استروژن در بدن با عوارضی همراه است که دکتر ملیحه عرب آن ها را کامل توضیح می‌دهند.

باید بدن با سطح مطلوبی از استروژن مواجه باشد تا تخمدان ها به خوبی فعالیت داشته و بتوانند به صورت منظم تخمک را آزاد کنند‌.

معمولاً یک درصد از زنان با عارضه نارسایی تخمدان مواجه می‌شوند که این عارضه در سنین ۱۵ الی ۴۴ سالگی رخ می دهد و در سن ۳۰ سال به بالا بیشتر دیده میشود.

علائم نارسایی تخمدان اولیه

گاهی از مواقع نارسایی تخمدان اولیه را با یائسگی زودرس اشتباه می ‌گیرند در حالی که این دو عارضه با همدیگر کاملاً متفاوت هستند.

نارسایی تخمدان اولیه باعث ایجاد سال ‌ها قاعدگی نامنظم می‌شود و حتی با وجود آن امکان بارداری فرد نیز ممکن است.

زنانی که دچار یائسگی زودرس می‌شوند دیگر پریود نشده و نمی‌ توانند باردار شوند.

زنانی که دچار نارسایی تخمدان اولیه هستند می ‌توانند با تنظیم کردن میزان‌ هورمون استروژن بدنشان از بروز عارضه ‌های ناشی از کاهش استروژن جلوگیری کنند.

بروز نارسایی تخمدان اولیه با یک سری علائم همراه است که عبارتند از:

• خشک شدن واژن و چشم ها
• داشتن تعریق شبانه
• قطع شدن قاعدگی در فرد یا نامنظم شدن آن که جزو علائم اولیه است.
• گرگرفتگی
• وجود مشکل در تمرکز
• تحریک پذیر شدن
• داشتن مشکلاتی برای بارداری
• کم شدن مقدار میل جنسی
• اضطراب و افسردگی
• خستگی زیاد از حد

تفاوت نارسایی زودرس تخمدان و تنبلی تخمدان

نارسایی زودرس تخمدان به تنبلی تخمدان شباهت زیادی دارد ولی این دو عارضه کاملاً از هم متفاوت هستند.

از جمله تفاوت ‌های آنها می ‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

در بیماری نارسایی تخمدان علائمی چون نامنظم شدن پریودی یا قطع پریودی، داشتن تعریق شبانه، گرگرفتگی، کم شدن میزان میل جنسی، داشتن خشکی واژن و وجود سکس ‌هایی دردناک وجود دارد.

در حالی که در بیماری تنبلی تخمدان همراه با علائمی چون بالا رفتن وزن بدن، داشتن پریودهای نامنظم، وجود جوش و آکنه، زیاد شدن مقدار هورمون جنسی، زیاد شدن مو های زائد موجود در بدن و ایجاد طاسی که طبق الگوی مردانه است، می باشد.

بیماری نارسایی تخمدان به دلایلی چون ژنتیک، داشتن بیماری خودایمنی، شیمی درمانی و پرتودرمانی کردن، داشتن مشکلات هورمونی جهت تنظیم تخمدان ها، وجود عفونت و ویروس و داشتن اختلالات اشتهایی رخ می دهد.

تنبلی تخمدان به دلایلی چون استفاده زیاد از حد از انسولین، داشتن التهاب با درجه پایین، وراثت و وجود آندروژن اضافی رخ می دهد

برای نارسایی تخمدان درمان قطعی وجود ندارد و از طریق استروژن درمانی و مصرف مکمل ‌های دارویی می توان آن را کنترل کرد و عوارض آن را کاهش داد.

تنبلی تخمدان هم درمان قطعی ندارد و از طریق دارو های ضدبارداری و ایجاد تغییراتی در سبک زندگی می توان تا حدودی موجب درمان و بهتر شدن بیمار شد.

عوارض نارسایی تخمدان یا POF  چیست؟

ابتلا به نارسایی تخمدان یا  POF باعث بروز یکسری عارضه در فرد می گردد که عبارتند از:

ممکن است باعث ناباروری شود.

گاهی از مواقع علت ناباروری در شخص وجود نارسایی تخمدان است.

در مواقع خیلی کم امکان بارداری تا زمان تخلیه  تخمک ها وجود دارد.

باعث پوکی استخوان در شخص می‌شود.

استخوان ‌ها با وجود هورمون استروژن محافظت می‌شوند.

زمانی که مقدار هورمون استروژن در بدن بانوان کاهش پیدا کند استخوان ‌های آنها در معرض شکستگی و پوکی قرار می گیرد و نارسایی تخمدان با کاهش استروژن در بدن همراه میشود.

باعث ایجاد افسردگی و اضطراب می‌شود.

کاهش مقدار استروژن در بدن و ناباروری در زنان باعث افزایش استرس و اضطراب در آنها می ‌گردد.

امکان ابتلا به بیماری ‌های قلبی وجود دارد.

با کاهش زودرس استروژن در بدن ریسک ابتلا به بیماری ‌های قلبی در شخص افزایش پیدا می‌ کند.

چه عواملی ریسک ابتلا به نارسایی تخمدان را افزایش می دهند؟

یک سری از عوامل وجود دارند که باعث افزایش ریسک ابتلا به نارسایی تخمدان می‌شوند، این عوامل عبارتند از:

• در صورت ابتلای یکی از اعضای خانواده چون مادر یا خواهر امکان ابتلای شخص به این عارضه نیز وجود دارد.
• در صورت مبتلا بودن به بیماری خود ایمنی و ابتلا به عفونت‌ های ویروسی ریسک ابتلا به این عارضه نیز بالا است.
• در صورت انجام دادن شیمی درمانی یا پرتو درمانی به دلیل ابتلا به سرطان امکان ابتلا به این عارضه نیز وجود دارد.
• چنانچه جراحی تخمدان صورت گرفته باشد ریسک ابتلا به نارسایی تخمدان نیز بالا است.
• در سنین بین ۳۵ تا ۴۰ سال ریسک ابتلا به این بیماری در زنان بیشتر است.

علت ابتلا به نارسایی تخمدان یا POF

از علت های نارسایی تخمدان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

وجود سموم

در صورت انجام دادن شیمی درمانی و پرتو درمانی، استفاده از سم های دفع آفت ها، وجود ویروس ها، سیگار کشیدن و … سمومی وارد بدن می‌شود که ممکن است باعث ابتلا به نارسایی تخمدان در فرد گردد. استفاده از روش‌ های درمانی پرتودرمانی و شیمی درمانی به مواد ژنتیکی سلول ‌های تخمدان آسیب می رساند و موجب نارسایی تخمدان می گردد.

داشتن نقص کروموزومی

وجود برخی اختلالات ژنتیکی و نقص ‌های کروموزومی باعث ابتلا به نارسایی تخمدان می‌شود چون سندروم x شکننده (کروموزم های x شکننده و شکسته است) یا سندروم ترنر ( شخص یک کروموزوم x معمولی و یک کروموزوم x تغییریافته دارد)

پاسخ و واکنشی که سیستم ایمنی بدن نسبت به بافت های تخمدانی دارد.

گاهی از اوقات سیستم ایمنی بدن باعث تولید پادتن هایی بر علیه بافت‌ های تخمدان میشود که به فولیکول های تخمدان آسیب وارد می کند.

اینکه دلیل این پاسخ ایمنی بدن به بافت ‌های تخمدان چیست هنوز مشخص نمی باشد اما گاهی از مواقع در معرض ویروس ‌ها قرار گرفتن باعث بروز این عارضه می ‌گردد.

از جمله بیماری هایی که موجب این عارضه میشوند می توان به بیماری آدیسون‌ یا تیروئیدیت اشاره کرد.

وجود برخی از عوامل ناشناخته

برای مشخص شدن عامل‌ های ناشناخته پزشک از یک سری آزمایشات استفاده می ‌کند اما در اکثر مواقع علت آن مشخص نیست.

چگونگی تشخیص نارسایی تخمدان

اگر بیشتر از ۳ ماه است که پریودی در شما به تاخیر افتاده است باید برای تشخیص نارسایی تخمدان به پزشک متخصص مراجعه کرد تا تحت معاینه فیزیکی و لگنی قرار گرفته و برای تشخیص بهتر از آزمایشات زیر استفاده نمود:

انجام دادن آزمایشات بارداری : زمانی که فرد در سنین باروری قرار دارد و پریودی در وی قطع شده است باید ابتدا آزمایش بارداری بدهد زیرا امکان باردار بودن فرد وجود دارد.

انجام دادن تست‌ های هورمونی: پزشک شرایط بیمار را در نظر می ‌گیرد و برای وی از تست ‌های هورمونی با نام ‌های FSH، پرولاکتین و استرادیول استفاده می کند.

انجام آزمایش کاریوتایپ: آزمایش کاریوتایپ را برای شناسایی کردن کروموزوم های غیرطبیعی و بررسی بیماری ترنر و بیماری سندروم x شکننده به کار می گیرند.

انجام دادن سونوگرافی لگنی: از طریق سونوگرافی لگنی اندازه تخمدان ها و وضعیتی که فولیکول ها دارند بررسی میشود.

انجام دادن تست اتو آنتی‌بادی ‌های آدرنال: از طریق این تست علت خود ایمنی مشخص می‌شود.

انجام آزمایش تراکم استخوان: این آزمایش میزان تراکم استخوان را می‌سنجد تا پوکی استخوان ناشی از نارسایی تخمدان بررسی شود.