هورمون درمانی

در درمان و جراحی سرطان زنان، معمولا تخمدانها از کار میفتند و سبب قطع هورمون ها می‌شوند تا بتوانند سرطان را درمان کنند.

عملکرد هورمون های بدن به این گونه است که رشد و عملکرد سلول ها و اندام های موجود در بدن از طریق حرکت هورمون ها در داخل خون صورت می گیرد.

این هورمون ها یا توسط غدد بدن به صورت کاملا طبیعی ایجاد می‌شوند و یا به صورت مصنوعی و آزمایشگاهی تولید می گردند.

از جمله هورمون های بدن می توان موارد زیر را نام برد:

• استروژن و پروژسترون هورمون های زنانه ای هستند که به وسیله تخمدان ها تولید می‌شوند و تستوسترون توسط بیضه در مردان تولید می گردد و هر سه هورمون های تولید مثلی محسوب می‌شوند.
• هورمون های LH (لوتئینیزه کننده)، هورمون FSH (محرک فولیکول)، هورمون ACTH (آدرنوکورتیکوتروپیک) و هورمون TSH ( محرک تیروئید) توسط غده هیپوفیز تولید می گردد.
• هورمون گلوکوکورتیکوئید و مینرالوکورتیکوئیدها و مقدار کمی استروژن و تستوسترون نیز توسط غدد فوق کلیوی تولید می‌شود.
• گلوکاگون و انسولین نیز به وسیله لوزالمعده تولید شده که موجب کم شدن و زیاد شدن قند خون میشوند.

با استفاده از هورمون درمانی و انجام موارد زیر می توان‌ میزان این هورمون ها را در بدن تغییر داد:

• می توان غده ای که موجب تولید هورمون مورد نظر می‌شود را برداشت.
• با تابش اشعه به اندام و یا غده مورد نظر می توان موجب از بین بردن سلول هایی که هورمون تولید می کنند شد.
• با به کارگیری هورمون و دارو می توان تولید هورمون را با اختلال مواجه کرد که به این روش درمانی دارویی هورمون درمانی می گویند.

مکانیسم عملکرد هورمون درمانی

فرآیندی است که در آن از هورمون‌ های طبیعی یا مصنوعی برای تنظیم و اصلاح عملکردهای فیزیولوژیکی بدن استفاده می‌ شود.

این روش عمدتاً برای جبران کمبود هورمون‌ ها، تنظیم سطوح آن‌ ها و یا مهار اثرات نامطلوب برخی از هورمون‌ های اضافی به کار می‌ رود.

بسته به نوع درمان، هورمون‌ ها می‌ توانند به شکل قرص، تزریق، ژل یا چسب پوستی تجویز شوند تا به صورت مستقیم یا غیرمستقیم بر گیرنده‌ های هورمونی بدن اثر بگذارند.

در مکانیسم عملکرد هورمون درمانی، هورمون‌ های تجویزی وارد جریان خون شده و به گیرنده‌ های اختصاصی خود در سلول‌های هدف متصل می‌ شوند.

این اتصال منجر به فعال‌ سازی مسیرهای پیام‌ رسانی سلولی شده و واکنش‌ های زیستی خاصی را در بدن ایجاد می‌ کند.

برای مثال، در این فرایند جایگزین (HRT) برای یائسگی، استروژن و پروژسترون به گیرنده‌ های هورمونی متصل شده و به تنظیم تعادل هورمونی کمک می‌ کنند.

در مقابل، برخی از روش‌ های هورمون درمانی برای درمان سرطان، با مهار تولید یا اثرات برخی هورمون‌ ها از رشد سلول‌ های سرطانی وابسته به هورمون جلوگیری می‌ کنند.

این روش می‌ تواند اثرات گسترده‌ ای بر بدن داشته باشد و بسته به نوع و میزان استفاده، مزایا و عوارض متفاوتی ایجاد کند.

به عنوان مثال، در درمان اختلالات تیروئیدی، هورمون تیروئید جایگزین می‌ شود تا سوخت‌ و ساز بدن به سطح طبیعی بازگردد.

در برخی موارد مانند تغییر جنسیت یا درمان‌ های ناباروری، دوزهای بالاتری از هورمون‌ ها استفاده می‌ شود تا تغییرات فیزیولوژیکی خاصی در بدن ایجاد شود.

در مجموع، هورمون درمانی یک روش موثر اما پیچیده است که نیاز به تنظیم دقیق و نظارت پزشکی دارد.

انواع هورمون درمانی

با استفاده از روش های مختلف هورمون درمانی می توان میزان سطح هورمون در بدن را تغییر داد.

هورمون درمانی را بیشتر در کنار دیگر روش های درمانی مورد استفاده قرار می دهند و نوع آن با توجه به نوع سرطان مورد نظر به کار گرفته می‌شود.

انواع هورمون درمانی به‌ کار گرفته شده جهت درمان سرطان عبارت است از:

هورمون درمانی به روش جراحی

با استفاده از روش جراحی پزشک غده و یا اندامی که موجب تولید هورمون در بدن می‌شود را خارج می کند مثلا تخمدان ها را خارج می کند تا میزان هورمون استروژن و پروژسترون کم شده و سرطان پستان درمان گردد و یا بیضه ها را خارج می کنند تا سطح تستوسترون کاهش یافته و سرطان پروستات را درمان کنند.

هورمون درمانی به روش پرتودرمانی

در پرتودرمانی غدد و یا اندامی که هورمون تولید می کنند را جهت حذف سلول های تولید کننده هورمون مورد هدف قرار می دهند.

مثلا تشعشعات پرتو درمانی روی تخمدان ها اثر گذاشته و مانع از تولید هورمون استروژن می‌شوند.

هورمون درمانی به روش درمان دارویی

در این روش درمانی با مصرف دارو موجب متوقف شدن تولید هورمون ها می‌شوند. استفاده از دارو جهت هورمون درمانی برای مدت زمان مشخصی تجویز می‌ گردد.

گاهی اوقات پزشک از ترکیب دارو ها جهت درمان استفاده می کند و دارو های مورد استفاده به صورت خوراکی و یا تزریقی به کار گرفته می‌شوند.

مزایا هورمون درمانی

در ادامه به بررسی مزایای این روش در افراد می پردازیم:

تنظیم تعادل هورمونی

هورمون درمانی به بدن کمک می‌ کند تا کمبود یا عدم تعادل هورمون‌ ها را جبران کند.

این روش به‌ویژه برای افرادی که دچار کم‌ کاری تیروئید، یائسگی یا کاهش تستوسترون هستند، بسیار مفید است.

کاهش علائم یائسگی

در زنان یائسه، این روش با تأمین استروژن و پروژسترون، علائمی مانند گرگرفتگی، تعریق شبانه، نوسانات خلقی و خشکی واژن را کاهش می‌ دهد.

این روش کیفیت زندگی را در این دوره بهبود می‌ بخشد.

درمان ناباروری

برخی از اختلالات هورمونی باعث ناباروری می‌ شوند.

با استفاده از هورمون درمانی، سطح هورمون‌ های مورد نیاز برای تخمک‌ گذاری در زنان یا تولید اسپرم در مردان تنظیم شده و احتمال بارداری افزایش می‌ یابد.

پیشگیری و درمان پوکی استخوان

استروژن در زنان و تستوسترون در مردان به حفظ تراکم استخوان کمک می‌ کنند.

هورمون درمانی می‌ تواند از کاهش تراکم استخوانی و شکستگی‌ های مرتبط با پوکی استخوان جلوگیری کند.

بهبود عملکرد متابولیسم و انرژی

برخی از درمان‌ های هورمونی مانند جایگزینی هورمون تیروئید، به بهبود سوخت‌ و ساز بدن، افزایش انرژی و کاهش احساس خستگی کمک می‌ کنند.

حفظ سلامت قلب و عروق

در برخی موارد، هورمون درمانی می‌ تواند سطح کلسترول را تنظیم کند و خطر بیماری‌ های قلبی را کاهش دهد.

البته تأثیر آن بسته به شرایط فرد متفاوت است.

افزایش کیفیت زندگی در افراد تحت تغییر جنسیت

در افرادی که تحت فرآیند تغییر جنسیت قرار دارند،این فرایند به هماهنگی جسمی و روانی آن‌ ها با هویت جنسیتی‌ شان کمک می‌ کند و تأثیرات مثبتی بر سلامت روان دارد.

درمان برخی سرطان‌ها

برخی از انواع سرطان، مانند سرطان پستان و پروستات، به هورمون‌ ها وابسته هستند.

در این موارد، هورمون درمانی می‌ تواند رشد سلول‌های سرطانی را مهار کرده و روند بیماری را کنترل کند.

هورمون درمانی با وجود مزایای متعدد، باید تحت نظر پزشک انجام شود تا از عوارض جانبی احتمالی جلوگیری شود.

معایب هورمون درمانی

هورمون درمانی با وجود مزایای فراوان، می‌تواند عوارض و معایبی نیز به همراه داشته باشد.

یکی از مهم‌ ترین خطرات آن افزایش احتمال بروز بیماری‌ های قلبی و عروقی در برخی افراد است.

به‌ عنوان مثال، مصرف طولانی‌ مدت استروژن در زنان یائسه ممکن است خطر لخته شدن خون، سکته مغزی و حملات قلبی را افزایش دهد.

علاوه بر این، در برخی موارد، هورمون درمانی می‌ تواند رشد سلول‌ های سرطانی وابسته به هورمون، مانند سرطان سینه و سرطان پروستات را تحریک کند، به همین دلیل قبل از شروع این درمان، بررسی‌ های دقیق پزشکی ضروری است.

از دیگر معایب هورمون درمانی می‌ توان به بروز عوارض جانبی مانند افزایش وزن، سردرد، تهوع، نوسانات خلقی و تغییرات در میل جنسی اشاره کرد.

برخی از افراد ممکن است با مشکلاتی مانند احتباس مایعات در بدن، تورم یا حساسیت در سینه‌ ها مواجه شوند.

مصرف طولانی‌ مدت برخی از هورمون‌ ها ممکن است باعث اختلال در عملکرد طبیعی بدن شده و وابستگی به این درمان را افزایش دهد.

به همین دلیل، هورمون درمانی باید تحت نظر پزشک متخصص انجام شود و میزان دوز مصرفی بر اساس نیاز فرد تنظیم گردد.

زمان استفاده از هورمون درمانی چقدر است؟

هورمون درمانی را باید برای مدت زمانی ۲ تا ۵ ساله ادامه داد و نباید آن را برای مدت نامحدود مورد استفاده قرار داد، حتی اگر شخصی برای استفاده مشکلی نداشته باشد.

عوارض هورمون درمانی

انجام هورمون درمانی یا کاهش هورمونهای بدن در کنار فواید درمانی که دارد برای فرد یکسری عارضه را هم ایجاد می کند از جمله:

• استفاده از داروی تاموکسیفن که جزو دارو های شایع در هورمون درمانی است موجب تاثیر گذاری روی سلول های سالم بدن نیز میشود و ممکن است باعث لختگی خون در سیاهرگ ها شود.
  زمانی که این لخته خون حرکت کند به ریه ها رفته و مشکل تنفسی را برای فرد ایجاد می کند.
  این دارو امکان ابتلا به سرطان ها و منجر شدن به جراحی سرطان رحم می شود. در صورت مصرف این دارو و مشاهده علائمی چون خونریزی واژینال و یا وجود لکه بینی باید حتما پزشک را در جریان گذاشت.

• گرگرفتگی در بدن
• نداشتن میل به انجام رابطه جنسی و یا از دست دادن توانایی انجام آن
• داشتن حالت تهوع و استفراغ
• ضعیف شدن استخوان های بدن
• وجود خستگی زیاد از حد
• ایجاد سینه هایی بزرگ
• اسهال
• خشکی در واژن
• تغییر در پریودی

چگونه می‌توان از عوارض هورمون درمانی یا کاهش هورمونهای بدن پیشگیری کرد؟

با به کارگیری راهکارهای زیر می‌ توانید تا حدودی مانع از بروز عوارض ناشی از هورمون درمانی شوید:

• داشتن تغذیه سالم و رژیم غذایی مناسب
• پیشگیری کردن از افزایش یافتن وزن بدن و چاق شدن
• تحرک داشتن و ورزش کردن
• به کارگیری درمان ‌های موضعی مثلاً استفاده از درمان ‌هایی جهت خشکی واژن
• بررسی و ارزیابی میزان فشار خون ، قند خون و چربی به صورت منظم
• مصرف مکمل ‌هایی که موجب درمان گر گرفتگی می‌شود.
• غربالگری مرتب از لحاظ ابتلا به سرطان سینه و رحم
• ‌ استفاده از دارو برای مدت زمان کوتاه‌تر و با دوز کمتر

چگونه هورمون درمانی باعث درمان سرطان میشود؟

چند روش وجود دارد که از طریق آنها هورمون درمانی موجب درمان سرطان می گردد از جمله:

از عملکرد هورمون ها جلوگیری می کنند.

سلول ها با وجود گیرنده های خود و هورمون های متصل به آنها فعالیت می کنند.

زمانی که این گیرنده ها مسدود شود، هورمون به گیرنده ها وصل نشده و نمی تواند موجب فعال شدن سلول ها گردد.

از تولید هورمون جلوگیری می کند.

با استفاده از دارو و جراحی مانع از تولید هورمون میشوند‌.

گیرنده های هورمونی سلول ها را از بین برده و موجب تغییر شکل آن می‌شوند.

با این روش هورمون به گیرنده خود به درستی وصل نشده و نمی تواند آن را فعال کند‌ و اینگونه عملکرد هورمون از بین می رود.

هورمون درمانی در مقابل سرطان چگونه عمل می کند؟

در صورت وجود سرطان به طریق زیر عمل می کند:

• موجب درمان سرطان میشود. با انجام آن احتمال بازگشت سرطان کم شده و رشد سلول های سرطانی متوقف شده و یا کاهش می یابد‌‌.
• ‌ موجب کاهش علائم ناشی از سرطان میشود.
  با انجام آن علائم مربوط به سرطان پروستات در مردانی که نمی توانند جراحی و یا پرتودرمانی را انجام دهند کمتر می‌شود.

این روش دارای دو گروه است، یکی گروهی که موجب ایجاد انسداد در تولید هورمون شده و دیگری گروهی که در رفتار هورمون های بدن تداخل ایجاد می کنند.

چه کسانی نمی توانند هورمون درمانی را انجام دهند؟

این روش درمانی در کنار مزایایی که دارد ممکن است برای بعضی افراد مناسب نباشد و باید مناسب بودن و نبودن آن توسط پزشک متخصص مشخص شود.

اما به طور کلی این فرایند را نباید در موارد زیر به کار گرفت:

• زمانی که خونریزی غیر طبیعی از رحم وجود دارد.
• اگر فرد مبتلا دارای بیماری کبدی باشد.
• اگر شخص مبتلا به سرطان سینه باشد
• چنان چه شخص دارای سابقه آمبولی و یا ایجاد لخته خون باشد.
• زمانیکه فرد به سرطان رحم و یا اقدام نکردن برای درمان سرطان تخمدان باشد.
• اگر شخص باردار باشد.
• اگر بیمار دارای فشار خون بالا باشد‌.

هزینه هورمون درمانی

هزینه هورمون درمانی به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله نوع هورمون مورد استفاده، روش تجویز (قرص، تزریق، چسب پوستی یا ژل)، مدت زمان درمان و میزان دوز مورد نیاز.

هزینه‌ ها می‌ توانند بسته به کشور، بیمه درمانی، مراکز درمانی و تجویز پزشک متفاوت باشند.

برخی از انواع هورمون درمانی، مانند درمان‌ های جایگزینی برای یائسگی یا کم‌ کاری تیروئید، معمولاً مقرون‌ به‌ صرفه‌ تر هستند، در حالی که درمان‌ هایی مانند هورمون‌ درمانی برای تغییر جنسیت یا درمان برخی سرطان‌ ها ممکن است هزینه‌ های بالاتری داشته باشند.

علاوه بر این، هزینه‌ های جانبی مانند آزمایش‌ های پزشکی، ویزیت‌ های تخصصی و پایش مداوم سطح هورمون‌ ها نیز باید در نظر گرفته شود.